ASIM CÜNEYD KÖKSAL
İSLAM İLİMLER TASAVVURU

Rey: Bir müctehidin akıl yürüterek bulduğu, ulaştıg fıkhî (şahsî) görüş.

• Rey, İslam'da kıyas olarak her zaman Peygamber Efendimiz (s.a.v)'den beri yapılıyordu. Fakat rey, Irak ekolü ve Ebu Hanife ile birlikte daha sistematik bir hâl almıştır.

• Irak ekolünü temsil eden Ebu Hanife ile Mekke ekolünü temsil etmiş olan İmam Malik, Peygamber Efendimiz (s.a.v)'in yanı sıra, sahabelerin ve Medine halkının alışa gelmiş davranışları da sünnet olarak kabul etmiştir. Çünkü sahabe ve Medine halkının yaşantısı Peygamber Efendimiz (s.a.v)'in çevresinde, gözetiminde şekillenmiştir.

Fakat İmam-ı Şafî hadis ile sünneti direkt olarak eşleştirmiştir.

• Peygamber Efendimiz İslam'in ilk yıllarında kabir Ziyaretini yasaklamıştır. Müslümanlar'ın kalbinde tevhid inancı yeni yerleştiği için ve put kültürünü anımsattığı için. Fakat ileri ki yıllarda bu yasağı kaldırdığını, ziyaret etmelerinin ahireti hatırlatacağını buyurmuştur.

• Peygamber Efendimiz'in secdeye giderken ellerini kaldırdığına dair rivayetler bulunurken, ellerini  kaldırmadığına dair de rivayetler bulunmaktadır. Fakat her ikisi ile de aynı anda amel edilmez. Bazı mevzularda bunun gibi ikisinden birini seçmek gerekmektedir.

• Ehl-i Rey, dinde akıl yürütmenin de bulunduğunu savunurken; ehl-i hadis, dinde akıl yürütmenin olmadığını söylemektedir.

• Peygamber Efendimiz (s.a.v)  hadis yazma iznini herkese değil; okumayı, yazmayı iyi bilen belirli kişilere vermiştir.

• İmam Ebu Hanife'nin önderliğindeki Irak ekolü, daha sonralardan Hanefi mezhebine dönüşecektir.

• Hanefi mezhebi, yalnıza İmam Ebu Hanife'nin görüşlerinden ibaret değildir. Irak ekolünde bulunan, Hanefi mezhebi imanlarının da ortak görüşleri doğrultusunda şekillenmiştir.

• Peygamber Efendimiz (s.a.v)'in vefatından sonraki dönemlerde Medine'de hem sahabe ve hadis bolluğundan dolayı durgun bir dönem olmuştur, fetva verme ihtiyacı çok doğmamıştır. Fakat Irak bölgesinde Medine'ye göre az hadis bulunması sebebiyle fakihlere daha çok ihtiyaç duyulmuştur.

• Bir âlimin görüşlerinin mezhebe dönüşebilmesi için ilk olarak tutarlı bir metodunun olması gerekmektedir.